ZEYREK SARNICI
Yapımı M.Ö. 1105’li yıllara dayanan ve birkaç dönemi içerisinde barındıran yapının restorasyonuna 2006 yılında başlanmıştır. İstanbul IV numaralı kültür ve tabiat varlıklarını koruma bölge kurulu kararı ve onaylı projeler doğrultusunda uygulamalara başlanmıştır. Her ne kadar Atatürk bulvarında birçok insanın varlığından bihaber olduğu duvar arkasında olan bir sarnıç olsa da fiziksel ve çevresel etkilerden nasibini birçok tarihi eser gibi almıştır. İstanbul da benzeri olmayan üç cephesi toprak üstünde ve iç kısmında su toplama galerileri bulunan tek sarnıç örneğidir. Sarnıç 61mt*25mt lik bir dış ölçülere sahip olup, iç ana mekan 900 m² lik kullanım alanına sahiptir. Üs su toplama galerilerinin molozla dolu olması ve üst teras alanında birçok dönemlerde oluşan yapılaşmalar ve yakın dönemde moloz tabakalarıyla doldurulması yapılan çalışmaların işleyiş yönünü süreç olarak oldukça etkilemiştir.
Sarnıç içindeki galerilerden bilinçsizce geçirilen atık su kanalı sarnıç üst galerilerinin toprak balçık türü moloz yığınıyla dolmasına sebep olmuştur. Sarnıcın iç kısmında girilemeyen bölgelerin istenilen rölövelerin alınabilmesi için gerekli temizleme işlemleri yapılmıştır. Yapılan temizlik çalışmaları ve araştırma kazılarında ortaya çıkan veriler doğrultusunda projelendirilmemiş kısımlara dair proje revizyonlarına uygulamalarla birlikte devam edilmiş iç mekanda koruma kurulu onaylı projeleri doğrultusunda sarnıcın restorasyon sürecine devam edilmiştir.
Projelendirme çalışmalarında sistematik kazı çalışmaları ile birlikte yapının kronolojik analizleri ve dönem analizine ilişkin raporlar, sanat tarihi raporları, malzeme analizi raporları yanında yapının kullanım fonksiyonuna yönelik done oluşturmak amacıyla yapı içerisinde nem ve basınç sıcaklık değerlerinin değişik mahallerden günlük ve standart saatlerde takibinin yapılarak yapı içi iklim değerleri çıkarılmıştır.
Uygulama çalışmalarında sarnıç iç kısmında yapının yanlış kullanımından kaynaklanan fiziksel kirlenmeler bilimsel yöntemlerle temizlenmiş ve yapının hasarlı olan bölümleri onaylı proje ve raporları doğrultusunda onarılmış, beden duvarında bulunan çatlakların güçlendirme ve onarımı yapılmıştır. Strüktürel olarak genel itibariyle iyi durumda olan sarnıcın tamamen yok olan ahşap gergi sistemi oluşturulmuştur.
Koruma kurul kararı doğrultusunda sarnıç üzerindeki park alanında rölövedeki eksiklerin tamamlanabilmesi, yapının kronolojik analizinin yapılabilmesi, restitüsyon ve restorasyon kararlarının doğru oluşturulabilmesi için Osmanlı dönemi kalıntı ve yapılaşmasını araştırmak amacıyla; arkeoloji müzesi denetiminde sarnıç üst alanında farklı periyotlarda arkeolojik kazılar yapılmıştır. Yapının tarihsel birikimi itibariyle uygulama çalışmaları projelendirme çalışmaları ile birlikte paralel yürütülmüştür. Kazı çalışmaları nedeniyle sarnıcın iklim koşullarından zarar görmemesi için üst alan koruma kurulu onayı doğrultusunda geçici çatı örtüsüyle kapatılmıştır.
Arkeoloji müzesi denetiminde yapılan kazı çalışmalarının ve yine koruma kurulu kararı ile sonlandırılması akabinde onaylı proje doğrultusunda üst yapı alanında izolasyon ve sert zemin çalışmaları yapılmış, yürüme yolları, peyzaj ve sert zemin uygulamaları, aydınlatma çalışmaları tamamlanmıştır.
Yapının birkaç dönemi içerisinde barındırdığı ve araştırma yaparken dönemlere zarar vermemek için titizlikle çalışılması ve takibin yapılması gerektiğinden hızlı imalat ve araştırma yapılmasını mümkün kılmamaktadır. Uygulamada öncelik; yapıya ait kaybedilmemiş özgün izleri ortaya çıkarmak, korunması gereklileri korumak, yapısal eksikleri tamamlamak olmuştur.
Özetle; Zeyrek Sarnıcı'nın rölöve, restitüsyon, restorasyon projeleri 2005 yılında hazırlatılmaya başlanmış, 2006 yılında IV Nolu Koruma Kurulu tarafından onaylanmıştır. Onaylı projelere göre mühendislik projeleri de hazırlatılarak 2006 yılında uygulamaya başlanmıştır. 2006 yılında başlayan uygulama süreci 2012 yılı ağustos ayında tamamlanmıştır.
